Μάνος Χατζιδάκις: 100 χρόνια από τη γέννηση του μεγάλου δημιουργού

Στις 23 Οκτωβρίου του 1925, πριν από ακριβώς 100 χρόνια, γεννήθηκε ο Μάνος Χατζιδάκις. Διαβάζω ξανά και ξανά τα γραπτά κι αυτή τη φορά καταπιάνομαι με τις σκέψεις του για το τραγούδι.

Ήδη από το 1965, στους πρώτους στίχους της «Μυθολογίας» του, ο Μάνος Χατζιδάκις βάζει το θέμα του τραγουδιού: «Έφυγε / Σκίζοντας τ’ όνειρο στα δυο / Τραγουδιστά». Γιατί στον δικό του κόσμο, το τραγούδι είναι υπερβατικό: «Είναι μια σχέση υπεύθυνη, μια πράξη ερωτική ανάμεσά μας, που μας αποκαλύπτει. Τελετουργία που απαιτεί, τόσο από σας όσο και από μένα, μια προετοιμασία θρησκευτική, επίμονη άσκηση γνώσης και αθωότητας, αποκαλύψεως και ανιχνεύσεως, μνήμης και προφητείας».

Κι αν ο Χατζιδάκις έχει μια βαθύτατη διανοητική προσέγγιση στο ζήτημα του τραγουδιού –όπως την παρουσιάζει στα προγράμματα των συναυλιών του το 1973 και το 1984, βλ. τον τόμο «Ο καθρέφτης και το μαχαίρι» (εκδ. Ίκαρος)–, έχει και μια ακρότατα συναισθηματική, που εκφράζει σε ένα από τα Σχόλια του Τρίτου, στις 4 Ιουνίου του 1978, εκείνο με τον τίτλο «Οι ανθυγιεινές επιπτώσεις της κλασικής μουσικής. Σπουδή σ’ ένα αναγεννησιακό λάθος»:

«Με το τραγούδι μίλησαν οι άνθρωποι στα πουλιά κι αυτά με τη σειρά τους στους ανθρώπους. Με το τραγούδι στείλαν μηνύματα οι πρόγονοι στους απογόνους. Και μ’ ένα τραγούδι θα πούμε καλημέρα ένα πρωί στους άλλους πλανήτες».

Η συναισθηματική προσέγγιση του Μάνου Χατζιδάκι είναι καθοριστική για τους νεότερους. Ειδικά για εμάς που έχουμε την τύχη να βρισκόμαστε σήμερα πίσω από τα μικρόφωνα του Τρίτου Προγράμματος. Όμως, εκείνος πάνω απ’ όλα θέλει να τοποθετήσει τον εαυτό του μ’ έναν πολύ συγκεκριμένο τρόπο απέναντι στο τραγούδι αλλά και απέναντι στο κοινό του:

«Το τραγούδι είναι μια μαγική στιγμή κι εγώ ένας πανηγυριώτης μάγος, εκπρόσωπός σας, που θα φωτίσω τις κρυφές και αθέατες γωνιές σας, θα σας εκπλήξω, θα σας γεμίσω ερωτήματα και μελωδίες, που ίσως γεννούν δικές σας, και θα μεταφερθούν στο σπίτι σας, έτσι που να κοπεί ο ύπνος σας και να χαθεί για πάντα –αν είναι δυνατόν– ο εφησυχασμός σας».

κολακέψει το κοινό του. Κι έτσι, δεν διστάζει να μιλήσει έξω από τα δόντια για τα «εύκολα» τραγούδια, εκείνα που περνούν συνεχώς από τα αυτιά μας χωρίς να δημιουργήσουν κανένα συναίσθημα, ίσα ίσα για να θρέψουν τα πιο ταπεινά στοιχεία του εαυτού μας. Έτσι, δεν διστάζει να «τα χώσει» τόσο στον ρηχό κόσμο του τραγουδιού όσο και στη δική μας ρηχότητα:

«Δεν είναι το τραγούδι μου απλοϊκό κι ευχάριστο σαν το τενεκεδένιο σήμα μιας πολιτικής παράταξης ή ενός αθλητικού συλλόγου. Δεν κολακεύει τις συνήθειές σας ούτε και διασκεδάζει την αμηχανία σας, την οικογενειακή σας πλήξη ή την ερωτική σας ανεπάρκεια. Δεν είναι το τραγούδι μου μια μονόφωνη αρτηρία, ούτε μια πολυφωνική και λαϊκή υστερία. Είναι μια μυστική πηγή, μια στάση πρέπουσα και ηθική απέναντι στα ψεύδη του καιρού μας, ένα παιχνίδι ευφάνταστο μ’ απρόβλεπτους κανόνες, μια μελωδία απρόσμενη, που γίνεται δική σας, δεμένη αδιάσπαστα με άφθαρτες λέξεις ποιητικές και ξαναγεννημένες».

Τι είναι όμως για τον Χατζιδάκι η τέχνη του τραγουδιού;

«Πιστεύω πως η τέχνη του τραγουδιού αποτελεί κοινωνικό λειτούργημα, γιατί το τραγούδι μάς ενώνει μέσα σ’ έναν μύθο κοινό. Κι όπως στον χορό ενώνουμε τα χέρια μεταξύ μας για ν’ ακολουθήσουμε ίδιες ρυθμικές κινήσεις, έτσι και στο τραγούδι ενώνουμε τις ψυχές μας για ν’ ακολουθήσουμε μαζί τις ίδιες εσωτερικές δονήσεις. Κι όσο για τον κοινό μύθο που δεν υπάρχει στις μέρες μας, τον σχηματίζουμε καινούργιο κι απ’ την αρχή κάθε φορά. Κάθε φορά που νιώθουμε βαθιά την ανάγκη να τραγουδήσουμε».

Ανακατεύω συνεχώς μέσα μου τα τραγούδια, τα κείμενα, τα ποιήματα του Χατζιδάκι. Ύστερα από κάθε επαφή με το έργο του νιώθω πιο νέος. «Η μουσική άρχισε μ’ ένα τραγούδι και θα τελειώσει πάλι μ’ ένα τραγούδι. Όταν ο άνθρωπος θα βρει τη φύση του. Θα γίνει Άνδρας, Γυναίκα και Πουλί».

Και για κάποιον παράξενο προσωπικό λόγο, αναζητώντας την ουσία της σκέψης και των συναισθημάτων του Μάνου, πάντα επιστρέφω στην ποιητική πλευρά του:

«Ένα παιδί / Από τ’ αντικρινό παράθυρο / Με βλέπει μ’ απορία να κοιμάμαι / Θέλει να διαπιστώσει / Αν είμαι δράκος
για Θεός ή ένα πουλί που τραγουδά περίεργα τραγούδια».

Πηγή:www.athensvoice.gr

Δείτε όλα τα τελευταία νέα για την Τέχνη και τον Πολιτισμό στο GPRADIOgr